پروپوزال آثارحقوقی قانون نظارت برنمایندگان مجلس شورای اسلامی ايران
مفهوم و مبانی نظارت بر مجلس شورای اسلامی
مقدمه
عدالت بدون قدرت، ناتوان است، قدرت نیزبدون عدالت خودکامگی است.[1]
جایگاه برجسته و حساس مجلس شورای اسلامی‌‌درحقوق اساسی وساختارکلی نظام جمهوری اسلامی جایگاه ویژه‌ای رابرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی‌‌رقم زده است.
به گونه‌ای که نظارت برنمایندگان و انتخابات وتعیین صحت وسقم آن ازاهمیت خاصی برخورداربوده وسازوکارنظارتی پیوسته محل بحث ومنا قشه بوده است.رسیدگی به اعتبار نامه نمایندگان مجلس توسط خودمجلس به عنوان یکی ازساز وکارهای نظارتی ونظارت شورای نگهبان هردودرقانون اساسی به صراحت آمده است.
بیان مساله
نمایندگان از آن جهت که امانت‌دار ملت در امور سیاسی و تقنینی هستند، مسؤولیت سنگینی برعهده دارند. انتظارات مردم و منافع جامعه در معرض کردار و رفتار نمایندگان قرار می‌گیرد. کمترین ناتوانی، مسامحه، عدم‌دقت و توجه و نادیده گرفتن ارزش‌های اخلاقی، عقیدتی، حقوق و آزادی‌ها و انتظارات جامعه، ممکن است خسارات جبران‌ناپذیری را وارد سازد. بدین جهت، نظارت بر اعمال و رفتار نمایندگان امری منطقی به‌نظر می‌رسد.
پس از دیدار سال (1389) نمایندگان مجلس شورای اسلامی‌‌با مقام رهبري انقلاب که در آن دیدار بر وجود نظارتی بر مجلس تأکید كردند، احمد توکلی نماینده تهران در مجلس طرح نظارت بر نمایندگان را تدوین کرد که این طرح برای بررسی و کارشناسی دقیق‌تر به کمیسیون اصل 90 رفت.[1] هیئت رئیسه مجلس برای بررسی دقیق‌تر طرح مذکور تصمیم به تشکیل کمیسیون مشترک از اعضای کمیسیون‌های اصل 90، آییننامه داخلی و حقوقی و قضایی گرفت و طرح نظارت بر مجلس را به این کمیسیون ارسال کرد.
مفهوم و مبانی نظارت بر مجلس شورای اسلامی
براساس قانون اساسی، مجلس وظیفه تقنین ونظارت برعملکرد دولت را به عهده دارد.کارآمدی مجلس درانجام این مهم، نیازمند این است که مجلس سازوکاری را بیاندیشدوبه این وسیله عملکردخودرانیز کنترل کرده وبه بهبود آن کمک کندبرخی سازوکارهادرقانون اساسی و آییننامه داخلی مجلس دراین خصوص اندیشیده شده ولی عملاًناکافی بودن آنها به اثبات رسیده است.
گفتار اوّل :معنای لغوی نظارت
نظارت، واژه‌ای عربی است و از ماده‌ی نظر ومشتقات آن به معانی مختلف آورده شده است. باتوجه به لغت نامه‌های متعددفارسی وعربی معانی واژه‌ی نظر عبارت است از: نگریست، دید، مشاهده کرد، نگاه کرد، [1] (درآن کار) نگریست و زیر و روی آن را سنجید و آن را تامل و تدبرکرد[2]، بادقت نگاه کرد، اندیشید، فکرکرد، چاره‌اندیشید[3]، تفحص وجستجوکرد، میان مردم قضاوت وداوری ودادرسی کرد، میان مردم فرمان وحکم داد[4]، رسیدگی وتفکرکرد، علم یافت[5]، داشت، توجه کرد، احسان وانعام کرد، منتظرشد[6].
ارکان نظارت
پس از آن که با مفهوم لغوی و اصطلاحی و تعریف و انواع نظارت آشنا شدیم، در این گفتار به بیان ارکان نظارت می پردازیم. با توجه به تعریفی که از نظارت به عمل آمد، همواره سه رکن اساسی باید وجود داشته باشد تا یک سیستم نظارتی کامل، کارآمد، پویا و صحیح داشته باشیم، به طوری که بدون وجود هر یک از این سه رکن وجود فرآیند نظارت مطلوب و استاندارد غیرممکن خواهد بود.
بند اول: ناظر
در لغت ناظر به بیننده و نگاه کننده گفته می‌شود و اصطلاحاً به کسی گفته می‌شود که برای نظارت و رسیدگی به کاری معین می‌شود.[1] به عبارت دیگر کسی را گویند که از سوی مقامی‌بالاتر برای رسیدگی به کاری به جایی فرستاده می‌شود[2] یا آن که مأمور می‌شود، مسأله مشخصی را مورد بازرسی، ارزیابی و دقت نظر قرار دهد و به مقام مافوق گزارش نماید.[3]